Właśnie przenikanie przestrzeni wewnętrznej i zewnętrznej było jednym z elementów inspirujących mnie do wykonania projektu „Domu nad strumieniem”. Kolejnym ważnym elementem branym pod uwagę było wtopienie się bryły domu w otaczający ją krajobraz i wykorzystanie ukształtowania terenu dającego lepsze możliwości zagospodarowania przestrzeni. Otoczenie przez to stało się integralną częścią projektowanego domu. Stało się to punktem wyjścia do poszukiwania niestandardowych rozwiązań architektonicznych.
Widok zaprojektowanego domu nad strumieniem.
Od początków cywilizacji ludzie kształtowali swoje miejsce zamieszkania nie do końca przejmując się środowiskiem, w którym obiekty te powstawały. Współczesna wiedza i wrażliwość ludzi sprawia, że uświadamiamy sobie, że nadszedł również czas by zatroszczyć się o środowisko. Dom i otoczenie powinny ze sobą współistnieć i być w harmonii. Dotychczasowe działania, gdzie koncentrowano się przede wszystkim na formie obiektu, jego funkcjonalności i detalach architektonicznych nie zdają egzaminu.
„ Życie przejawia się pod postacią zjawisk w przestrzeni. W ten sposób przynajmniej odbieramy je naszymi zmysłami. Jedną z cech tych zjawisk jest ich materialność i trójwymiarowość, a człowiek posiada zdolność wpływania na przedmioty materialne poprzez kształtowanie ich, przekształcanie i rozmieszczanie. Tą drogą w pewnych granicach, posiada zdolność manipulowania życiem. Fakt ten może jednocześnie budzić radość i smutek. Z jednej strony nie jesteśmy poddani ślepemu losowi, z drugiej spada na nas wielka odpowiedzialność i wszystko, co nas spotyka ze strony środowiska, jest po części skutkiem naszych własnych działań – indywidualnych i zbiorowych. Zrozumienie czym jesteśmy urasta do najważniejszego pytania”. W ujęciu akademickim nie jest specjalnie trudno określić przestrzeń i człowieka, mamy także dużo definicji architektury. Rzeczywistość jednak jest bardzo złożona, nie wszystko potrafimy zrozumieć. Niektóre zjawiska związane ze sposobem oddziaływania przestrzeni na człowieka, złożoności procesu życia przestrzeni nie pasują do sztywnych koncepcji. Użyteczność tradycyjnego akademickiego podejścia do problemów architektoniczno przestrzennych jest z tego punktu widzenia mocno ograniczona.
Współczesne czasy to wiek olbrzymiego postępu naukowego, nowych odkryć takich jak teoria względności i mechanika kwantowa. Najnowsze odkrycia naukowców coraz bardziej zacierają podziały pomiędzy fizyką, filozofią, psychologią, religią i różnymi formami działalności artystycznej. Z tego względu coraz większego znaczenia nabierają istniejące w różnych częściach świata i różnych kulturach systemy pozwalające precyzyjniej określić wpływ otoczenia na człowieka i jego życie. Już w starożytnej Grecji powstała pierwsza teoria o nieredukowalnych częściach składowych. Teoria żywiołów przedstawiona jest w antycznym dziele poświęconym architekturze „ O architekturze księgach dziesięć” Marka Wirtuwiusza Polio. Według tej teorii wszystkie ciała złożone są z czterech żywiołów: ciepła, wilgoci, ziemi i powietrza. Ilość i ich stosunek i wzajemne oddziaływanie tych elementów wpływa na swoiste cechy materiałów budowlanych. „ Żaden, bowiem rodzaj materiału, żadne ciało czy też rzecz nie może powstać ani nie da się pomyśleć bez połączenia się żywiołów”.
Podobne teorie i systemy powstawały w różnych częściach świata, w Indiach powstało Wastu. W systemie tym oprócz podziału materii na żywioły duże znaczenie miał wątek religijny. Wszelkie działania projektowe uwzględniały zależności pomiędzy Bogiem i człowiekiem. Jeszcze dalej posunęli się Chińczycy opracowując Feng Shui. Uwzględniają oni w tym systemie wzajemne oddziaływanie przestrzeni, człowieka, miejsca w przestrzeni (kierunków geograficznych), czasu i Boga.
Feng shui (dosłownie wiatr i woda) – jest to starożytna stuka aranżacji przestrzeni mająca na celu osiągnięcia zgodności danego miejsca ze środowiskiem naturalnym. Harmonijne zestrojenie danej przestrzeni z otoczeniem, człowiekiem i samym miejscem (jego poszczególnymi składnikami), zapewnia jego użytkownikom szczęście. Osobą stosującym Feng Shui wszystko przychodzi łatwiej i bez wysiłku, osiągają sukces w wielu dziedzinach aktywności. Jest to niewątpliwie przyczyna, dla której Feng Shui praktykowane jest od tysięcy lat. Każdy chce być szczęśliwy, zdrowy i bogaty nie zależnie gdzie żyje i w jakich czasach. Tradycyjne Feng Shui w starożytnych Chinach obejmowało ogólny rozkład miast, wsi, budynków mieszkalnych i gospodarskich. Pierwotnie stosowane było przez ludzi zamożnych a wiedza na temat Fenf Shui utrzymywana była w wąskim gronie mistrzów i przekazywana wybranym uczniom ustnie. Pierwsze tekst na temat Feng Shui dotyczą zasad pochówku, gdyż zapewnienie właściwego pochówku przodkom dawało dobre życie potomkom. Feng Shui kojarzone było również z geomancją, bo obejmuje także takie zagadnienia, jak ochrona budynków przed złymi duchami, promieniowaniem geopatycznym i wpływ promieniowania kształtu na otoczenie.
Żeby dokładnie oddać pierwotne znaczenie, trzeba zrozumieć symbolizm:
Wiatr, którego nie można zobaczyć - niewidzialne
Woda, której nie można uchwycić - nieuchwytne.
Feng Shui dotyczy więc tego, co niewidzialne i nieuchwytne, a z ogromną siłą wpływa na życie ludzi. Ta siła nazywana jest Chi. Można powiedzieć, że Feng Shui to sztuka właściwego (optymalnego) zgodnego z naturą kierowania energią Chi dla odniesienia wymiernych korzyści. Niektórzy mówią, że jest to akupunktura przestrzeni, która sprawia, że przestrzeń pracuje dla dobra jej użytkowników.
Każde wprowadzenie zmian w przestrzeń z wykorzystaniem sztuki Feng Shui ma ściśle określony wcześniej cel. Cel ten wynika z pragnień i dążenia osób wykorzystujących tą sztukę. Niekiedy może to być poprawienie sytuacji finansowej, polepszenie relacji rodzinnych, budowanie i wzmacnianie związków partnerskich, bycie sławnym, pomoc w robieniu kariery zawodowej itd. Feng Shui jest narzędziem w dążeniu do szczęścia, które łączy oczekiwania z praktycznym wykorzystaniem wiedzy na temat oddziaływania przestrzeni na człowieka. Często pada również stwierdzenie, że Feng Shui jest psychologią przestrzeni. Niezależnie czy jesteśmy tego świadomi, czy nie, czy w to wierzymy, czy nie – przestrzeń, która nas otacza, na co dzień ma olbrzymi wpływ na nasze życie. Dom mieszkalny ze względu na czas, jaki w nim przebywają jego użytkownicy ma dużą siłę oddziaływania w ogromny sposób wpływa na to, co przytrafia się w życiu jego mieszkańcom. Przestrzeń domu i otoczenia wpływa na ludzi i determinuje ich zachowania. Wnętrze które jest dobrze zagospodarowane, w którym czujemy się dobrze sprzyja jego użytkownikom. Można sprawić, aby przestrzeń niejako pracowała dla dobra mieszkańców z większą siłą poprzez dopasowanie jej do użytkowników i wprowadzenie remediów stymulujących odniesienie sukcesu przez ludzi go zamieszkujących.
Podczas rozważań projektowych i w procesie tworzenia projektu domu nad strumieniem zostały uwzględnione również możliwości jakie daje analiza przestrzeni w oparciu o Feng Shui. Dobra komunikacja i przestrzeń to korzystna sytuacja dla właściwego przepływu energii. Puste wnętrze (atrium) nawiązuje do tradycyjnych domów chińskich, które charakteryzowały się wieczną energią, były i są nadal bardzo korzystne dla mieszkańców. Ludzie czują się w nich dobrze i prowadzą zdrowe i szczęśliwe życie.
Wzięte również zostało pod uwagę subtelne oddziaływanie otaczającej przestrzeni, w której znajduje się budynek na dom i domu na przyszłych jego mieszkańców. Związane jest to z teorią pięciu elementów i występujących pomiędzy nimi zależności. Duże przeszklenia to zastosowanie w praktyce zasady zaczerpniętej z ogrodów japońskich, shakeki – zapożyczony krajobraz. W przypadku zaprojektowanego domu chodziło o wprowadzenie otaczającej przyrody jako czynnika wzbogacającego, zdobiącego skromnie zagospodarowane wnętrza. Jest to psychologiczne działanie związane z przyciągnięcie pozytywnej energii nieskażonego otoczenia do wnętrza obiektu.
Nie bez znaczenia jest również obecność przepływającego strumienia. Woda uważana jest przez ekspertów Feng Shui jako element przyciągający pozytywną energię. Strumień symbolicznie kieruje się do wnętrza domu, w którym znajduje się ogród i przynosi ze sobą ożywczą energię zasilającą dom. Woda w każdej postaci, strumienia, fontanny czy też oczka wodnego bardzo korzystnie oddziaływuje na ludzi. Można to dostrzec w zachowaniu dzieci, które instynktownie kierują się w stronę wody, są one przyciągane, bawią się nią i czują się w jej obecności dobrze.

Komunikacja wewnątrz zaprojektowanego domu.
W przestrzeni domu wyróżnić można podstawowe dwie strefy związane z aktywnością mieszkańców. Pierwsza to przestrzeń o wzmożonej aktywności, w której znajdują się najczęściej użytkowane pomieszczenia takie jak: wejście do domu, pokój dzienny i kuchnia. Przestrzenie te według chińczyków posiadają bardziej męski charakter, są bardziej Jang, odpowiadają południowej stronie budynku. Druga strefa to przestrzeń w której znajdują się bardziej wyciszone pokoje: sypialnie i gabinet. Przestrzeń ta jest bardziej kobieca, z przewagą elementów jin, kojarzona jest z kierunkiem północnym. Ten sam podział zastosowano w przypadku domu nad strumieniem. Pomimo, że sypialnie znajdują się z przodu budynku to jest to północna strona bardziej jin. Ponieważ znajdują się wysoko ponad poziomem gruntu są pomieszczeniami zapewniającymi bezpieczeństwo, intymność i wypoczynek. Są to pomieszczenia zlokalizowane najdalej od głównego wejścia do domu.
Pokój dzienny i kuchnia choć pozornie znajdują się na tyłach budynku, to jednak są zlokalizowane najbliżej głównego wejścia. Są bardziej dostępne dla mieszkańców i ewentualnych gości. Pomieszczenia te przez to zyskują na dynamice, a ponieważ jest to południowa strona budynku ich charakter bardziej jang nie stoi w sprzeczności z kierunkiem geograficznym (południe – jang).

Podział przestrzeni domu na strefę wzmożonej aktywności (miejsca ogólnodostępne, bardziej dynamiczne) i strefę bardziej wyciszoną (sypialnie).
W poszczególnych wnętrzach zastosowano harmonijne połączenie elementów składowych w określonych proporcjach tak, aby nie zakłócić subtelnej równowagi żywiołów. Nie oznacza to jednak, że zaprojektowany dom odbierany jest jako obiekt obcy naszej kulturze, chiński. Wprost przeciwnie, to połączenie harmonii proporcji wszechświata z żywiołami jest przykładem charakterystycznego dla Greków poszukiwania klarownego porządku w otaczającym świecie, który następnie przejęty został przez Rzymian. Nie oznacza to, że zaprojektowany dom jest typowym rzymskim domem atrialnym. To harmonijne połączenie żywiołów obecnych w postaci elementów składowych wnętrz jest przykładem charakterystycznego dla całej ludzkości poszukiwania jasnego porządku w otaczającym nas świecie. „Uporządkowanie żywiołów – elementów kosmosu – na tak ścisłych prostych relacjach wiązało się z koncepcją absolutnego piękna opartego na liczbie, symetrii, harmonii i na regularnych formach brył i figur geometrycznych. Część kosmosu i jego żywiołów stanowił także człowiek. Przejawem żywiołów w człowieku były wewnętrzne płyny (sekretne soki), których równowaga i harmonia warunkowała stan zdrowia”.
Te uniwersalne idee harmonii i żywiołów przejawiają się obecnie w wielu rozważaniach teoretycznych i w praktyce. „Jako przykład może służyć analityczna koncepcja badania osobowości, zaprezentowana przez Maxa Luschera w jego Czterobarwnym człowieku o znamiennym podtytule Droga do wewnętrznej równowagi. Jedną z podstaw badań jest tu koło barw, symbol całości i harmonii”.
Przedstawiony projekt domu zawiera w sobie najlepsze rozwiązania zaczerpnięte z różnych kręgów kulturowych i czasów. Rozwiązania te pozytywnie odbierane są przez ludzi niezależnie od ich światopoglądu i wpływów kulturowych są uniwersalne i przyjazne dla mieszkańców. Nie jest to jednak typowy dom atrialny, lecz jego daleko posunięta modyfikacja uwzględniająca potrzeby współczesnych ludzi.
Przedmiotowy budynek jest domem jednorodzinnym o wysokim standardzie przeznaczonym dla czteroosobowej rodziny. Jest to budynek parterowy częściowo podpiwniczony, zawieszony nad przepływającym przez działkę strumieniem. Na parterze znajdują się pomieszczenia dla wspólnego użytkowania rodziny: wiatrołap, hall, korytarz i schody, kuchnia, pokój dzienny, gabinet, trzy sypialnie z łazienkami i garderobą. W piwnicy zaprojektowano część rekreacyjną z basenem, sauną, jakuzi i siłownią, wc oraz garaż dla jednego samochodu, kotłownie, pralnię, oraz pomieszczenia gospodarcze.

Wizualizacja części rekreacyjnej.
Budynek zaprojektowany jest na działce budowlanej o nachyleniu zbocza wynoszącym 10º przez którą przepływa strumyk . Na granicy działki w górnej części rozpoczyna się las z przewagą drzew liściastych.
Projektowany dom jednorodzinny jest wolnostojący, parterowy w części podpiwniczony a w części zawieszony nad przepływającym przez działkę strumieniem.
Projekt zakłada otwarcie się budynku na otaczającą go przyrodę i harmonijne z nią współistnienie, a jednocześnie stworzenie wewnętrznego odizolowanego świata formie atrium, z rozsuwanym dachem. Przenikanie świata przyrody (zewnętrznego) uzyskano poprzez otwarcie się budynku dzięki zastosowaniu dużych przeszkleń pozwalających na podziwianie otaczającego dom piękna przyrody.
Ukazanie świata zewnętrznego we wnętrzu stwarza wrażenie przestrzeni i pozwala nawiązać kontakt z przyrodą. Światło dzienne zamknięte w ramie okiennej przenika do środka i w sposób spójny łączy się z klimatem wnętrza. Okna i drzwi stanowią istotne punkty dla koncepcji architektonicznej budynku. Są to strefy przenikania się dwóch światów.
Harmonijne współgranie domu z otaczającą go przestrzenią i jego z nią integracja przejawia się w wkomponowaniu przepływającego przez działkę strumienia, który skierowany jest w stronę centrum budynku do atrium. Symbolicznie zasila on dom pozytywną energia wody. Wzdłuż strumienia biegnie ścieżka, która prowadzi do głównego wejścia do budynku zlokalizowanego w atrium. Symboliczne wejście do domu znajduje się nieco wcześniej pod wystająca nad skarpą częścią domu przeznaczoną na sypialnie.
Najbardziej intymna i przeznaczona do snu część domu poprzez zawieszenie jej na wysokości 3,5 metra zyskuje na swoich walorach gdyż daje to jej użytkownikom jeszcze większe poczucie bezpieczeństwa.

Widok domu z zawieszona częścią budynku w której znajdują się sypialnie.
Projektowi przeświecała również idea, aby budynek nie był budynkiem typowym, lecz posiadał swoją indywidualność. Bryła budynku i zagospodarowanie wnętrz nabierają przez to osobowości, nie są nudne, nabierają głębszego znaczenia.
Panuje przekonanie, że na podstawie formy budynku, urządzenia domu oraz sposób, w jaki ludzie go zamieszkują, można wywnioskować, jaki jest ich charakter, a nawet znacznie więcej. Świadomość tego skłania niejednokrotnie architektów i inwestorów do wyboru konwencjonalnych rozwiązań, które nie dziwią, lecz również nie wzbogacają życia. Idea, że dom może być środkiem autoekspresji jest stosunkowo świeża, podobnie jak okoliczności, które na to pozwalają. Po uświadomieniu sobie jak długo czasu spędzamy w domu i w jaki sposób oddziaływuje on na użytkowników, staje się oczywiste, że powinien on być urządzony w taki sposób, aby coś to znaczyło dla jego mieszkańców. Dobre wnętrza mają zdecydowany charakter i wyraźną witalność, przez które przebija osobowość i charakter użytkowników. Natomiast anonimowe pomieszczenia są jałowe i frustrująco precyzyjne, ponieważ brakuje im indywidualności jakiejkolwiek informacji, że zamieszkują go konkretni ludzie.
Dobrze zaprojektowany dom charakteryzuje się uwzględnieniem osobowości ludzi, którzy go będą zamieszkiwali.
Innym aspektem odzwierciedlającym udany projekt jest przestrzenność. W większości jesteśmy zwolennikami dużych przestrzeni. Jedną z sprawdzonych koncepcji jest duży pokój z przesuwanymi ścianami ekranowymi, który można kształtować i dzielić w zależności od potrzeb, na wzór domów japońskich. Pomysł ten wykorzystany został poprzez zastosowanie w projekcie przesuwanych drzwi do sypialni oraz pokoju do pracy. Duże rozsuwane drzwi poprzez otwarcie na korytarz powiększają przestrzenie. Rozwiązanie to zapewnia również dobry widok z tych pomieszczeń na atrium. Widok wewnętrznego ogrodu zwiększa poczucie przestrzeni i wprowadza pozytywne uczucia związane z kontemplacją przyrody.
Mówi się ostatnio o jakości przestrzeni. Niejednokrotnie zdarzają się małe mieszkania lub niewielkie domki sprawiające wrażenie bardzo przestronnych. Jest to wynik doskonałej organizacji wnętrza, jego odpowiedniego wykorzystania oraz właściwemu wyborowi dekoracji, które w istotny sposób mogą zmienić charakter przestrzeni. Znane jest również zjawisko, gdzie duże przestrzenie zostały zmarnotrawione poprzez złe rozwiązania aranżacyjne i zagracenie przestrzeni. Bardzo istotnym elementem dobrze organizującym przestrzeń jest jej harmonijne przenikanie. W przypadku projektu domu nad strumieniem sąsiadujące ze sobą wnętrza połączone są funkcjonalnie, tworzą wspólna przestrzeń z wydzielonymi miejscami posiadających konkretne przeznaczenie. Duży pokój dzienny przekształca się w jadalnię, która łączy się bezpośrednio z kuchnią. Dopełnienie stanowi część pokoju wzdłuż wewnętrznego przeszklenia, która posiada funkcję komunikacyjną. Strefa ta następnie płynnie przechodzi w korytarz zapewniający komunikację w kierunku części domu, w której zlokalizowane są sypialnie. Korytarz oplata wewnętrzny dziedziniec i oprócz funkcji komunikacyjnej ma za zadanie rozszerzanie perspektyw.

Widok korytarza przy wejściu do domu ze szklaną podłogą.
Uwypukla się przez to efekt przenikania wnętrza domu i otaczającej przestrzeni, gdzie nie widać sztywnych granic między wnętrzem i światem zewnętrznym, oferujące widoki oraz perspektywy wzmacniające wrażenie przestrzenności.
Oprócz elementu przestrzenności, kolejnym ważnym czynnikiem, który był brany pod uwagę przy projektowaniu domu było naturalne światło. Wewnętrzny dziedziniec i duże przeszklenia zapewniają bardzo dobre doświetlenie wnętrz naturalnym światłem słonecznym. Światło i przestrzeń są nierozłączne czyniąc z budynku estetyczne i przyjemne w odbiorze miejsce. „Naturalne światło uwypukla przestrzenność pomieszczenia, modeluje detale, przyciąga oko do ciepłych, słonecznych plam, osłania kąty chłodnym cieniem, tworzy cętkowane wzory tam, gdzie światło się rozprasza i jest filtrowane. Natomiast jednorodne światło sztuczne nadaje każdemu pomieszczeniu „przytulności” szpitalnego korytarza. Wielu ludzi uważa, że sztuczne oświetlenie jest praktyczne, nie zastanawiając się nad jego stroną estetyczną. W rezultacie otrzymujemy wnętrza, które nie poddają się żadnym próbom ich ożywienia. Światło naturalne cały czas żyje. O różnych porach dnia i w różnych porach roku zmienia się jego barwa, natężenie i odcień. Spora doza przyjemności, jaką czerpiemy, siedząc w letni dzień na świeżym powietrzu, pochodzi z oglądania tych nieskończenie drobnych zmian. Sztuczne światło nigdy nie zastąpi światła naturalnego, ale dzięki nowoczesnym systemom oświetleniowym jest już możliwe takie jego modulowanie, aby uzyskać wyraźne kontrasty i różnorodność natężenia”.
Założeniem projektu domu nad strumieniem poprzez zastosowanie atrium i dużych powierzchni przeszkleń było zapewnienie użytkownikom przyjemności, jaką czerpie się z naturalnego światła, widoków i różnorodności połączonych przestrzeni. Nie chodziło jednak o przybliżenie się dzięki temu do natury, lecz uczynienie z domu miejsca bardziej naturalnego, zharmonizowanego z otoczeniem. Celem nadrzędnym było, aby potencjalni mieszkańcy czuli się w nim wygodnie, zdrowo i szczęśliwie oraz aby były zaspokajane ich potrzeby estetyczne.
Projekt uzupełnia ergonomiczne i funkcjonalne rozmieszczenie wyposażenia wnętrz w meble oraz elementy dekoracyjne, które podnoszą estetyczne i plastyczne domu.
To, co znajduje się w przestrzeni domu nabiera istotnego znaczenia. Dobrze by znalazły się w niej trwałe solidne przedmioty, wykonane z materiałów, które z upływem czasu nabierają szlachetności i posiadają nieprzemijającą urodę.

Widok salonu w kierunku atrium.
Praca ta jest próbą przedstawienia projektu architektonicznego, który łączy w sobie praktyczną wiedzę techniczną, elementy bioniki i oddziaływania przestrzeni na życie człowieka oraz odpowiedzią czy koncepcja domu atrialnego jest dobrym rozwiązaniem dla współczesnego budownictwa mieszkaniowego. Podjęte zostały również, poprzez przedstawiony projekt, rozważania na temat oddziaływania przestrzeni domu na jego mieszkańców. Wzajemna relacja, gra pomiędzy przestrzenią domu, mieszkańcami i twórcą projektu będzie jeszcze niejednokrotnie podejmowana jako rozważania mające na celu stworzenie lepszego miejsca do życia dla ludzi.” Otwarte pozostają oczywiście pytania, czym jest ta gra i kim są jej uczestnicy. Czym jest przestrzeń? Na japońskim obrazie namalowanym tuszem i przedstawiającym sosnę pusta przestrzeń wokół drzewa, nie nazwana i bezkształtna, jest równie ważna jak samo drzewo”. Wszystko, co powstało, zostało wzniesione najpierw zaistniało w umyśle projektanta. Przestrzeń umysłu tworzy przestrzeń fizyczną otaczającego nas świata. „ To co nierzeczywiste zawiera wartość dającą życie formie architektonicznej...” pisze Amos Ih Tiao Chang (The Tao of Architektur, Princeton 1981. s. 72) i dodaje: „ Czynnik życia w architekturze, podobnie jak czynnik życia w samej naturze ludzkiej, istnieje nie tylko w świecie materialnym, ale i w nie rzeczywistym, w świecie, który każdy musi sam odnaleźć i zdobyć dla siebie”.
Niniejsza praca wskazuje również na wzięcie pod uwagę w procesie projektowania budynku mieszkalnego wiedzy na temat relacji i wpływu otoczenia na człowieka, subtelnych oddziaływań elementów składowych przestrzeni na życie mieszkańców. Projekt nie powinien ograniczać się jedynie do formy i funkcji budynku, lecz wykraczać nieco dalej. Powinien uwzględniać to, że to człowiek i jego harmonia z jego naturalnym środowiskiem są najważniejsze. Przytoczę tu słowa Albertiego zamieszczone w dziele Piotra Biegańskiego Architektura sztuka kształtowania przestrzeni „Architektem zaś nazwę tego, kto potrafi nieomylną słusznością i według podziwu godnej metody zarówno w umyśle i duszy rozplanować, jak i w dziele utrwalić wszystkie te rzeczy, które przez ruch ciężarów, połączenia i zgrupowania ciał można w sposób nad wyraz godny zastosować znakomicie do potrzeb człowieka. A na to, żeby mógł to osiągnąć, musi posiadać znajomość rzeczy najlepszych i najwybitniejszych i przyswoić je sobie. Taki dopiero będzie architektem”.